Dat particulieren tegenwoordig zonder vergunning dakkapellen, aanbouwen en overkappingen kunnen bouwen, is fijn voor de betreffende bewonder, maar slecht voor de leefbaarheid van de wijk. Groen verdwijnt, waterbergend vermogen loopt terug en hittestress neemt toe. Dat blijkt uit een inventarisatie van de gemeente Utrecht. Het is hoog tijd voor het landelijk monitoren van het beleid, waarmee sinds 2003 de bouwregels voor particulieren steeds verder zijn versoepeld, stelt Paulus Jansen, de Utrechtse wethouder van wonen.
Utrecht onderzocht als eerste gemeente de impact van vergunningvrij bouwen op de stad en ziet een zorgelijke ontwikkeling. Een eerste verkenning van de effecten van de bouwderegulering laat zien dat vergunningvrij bouwen heeft geleid tot een substantiele groei van bebouwing in stedelijk gebied. Dat gaat ten koste van de leefbaarheid en milieukwaliteit van de woongebieden en daarmee van de leefbaarheid voor bewoners, zegt Jansen.
Dertien jaar geleden zette de lichte bouwvergunning voor kleine bouwwerken de trend in naar meer ruimte voor particulier bouwinitiatief. In 2010 volgde een sterke verruiming van de categorie vergunningvrije bouwwerken, die in navolgende jaren nog verder is uitgebreid. De gevolgen van deze wetswijzigingen zijn nooit in kaart gebracht, stelde Utrecht vast.
Veel bijgebouwd
Utrecht vroeg Lex Verhoeff, stadsingenieur-in-opleiding aan de Hogeschool Utrecht, om een eerste verkenning uit te voeren naar de ruimtelijke effecten van vergunningvrij bouwen in zeven woonwijken. Hij deed dat door luchtfoto’s te vergelijken uit de jaren 2009-2015.
Uit de inventarisatie blijkt dat het effect van vergunningvrij bouwen per wijk verschilt, maar vrijwel altijd substantieel is. Vooral in Tuindorp (een jarendertigwijk met ruime tuinen) en Lombok (wijk uit 1900 met kleine achtertuinen) is veel bijgebouwd. “Tuindorp is een gewilde wijk. Mensen bouwen liever uit, dan dat ze verhuizen”, licht Verhoeff toe. Het verschil met wijken die nieuw zijn of veel huurwoningen hebben, is groot. Dat pleit ervoor om het mogelijk te maken dat gemeenten kunnen differentiëren in vergunningvrij bouwen, vindt de aankomend stadsingenieur.