Een groe­ne, duur­za­me aan­winst voor de juri­di­sche hoofd­stad van de wereld

Aan de rand van Den Haag-Sche­ve­nin­gen, waar de stad over­gaat in het duin­land­schap, ver­rijst een van de belang­rijk­ste onder­de­len van Den Haag, juri­di­sche hoofd­stad van de wereld: de nieu­we gebou­wen van het Inter­na­ti­o­na­le Straf­hof. In dit Inter­na­ti­o­nal Cri­mi­nal Court (ICC) wor­den onder aus­pi­ci­ën van de Ver­e­nig­de Naties oor­logs­mis­da­di­gers berecht. Ook al van­we­ge de poli­tie­ke gevoe­lig­heid van de pro­ces­sen die voor het ICC zul­len plaats­vin­den, wor­den aan de nieu­we gebou­wen — op de loca­tie waar ooit de Alexan­der Kazer­ne stond — extreem zwa­re vei­lig­heids­ei­sen gesteld. Die nood­zaak en de wens de bebou­wing in te pas­sen in een  groe­ne omge­ving, aan de grens van een natuur­ge­bied, stel­den de archi­tec­ten voor een zwa­re uit­da­ging. Het Deen­se archi­tec­ten bureau Sch­midt Ham­mer Las­sen ver­wierf deze eer­vol­le opdracht, foun­ding part­ner Bjar­ne Ham­mer legt aller­eerst uit waar­om zijn bureau besloot deze uit­da­ging op te pak­ken.
“Het ICC is een inter­na­ti­o­na­le instel­ling die, van­we­ge haar belang voor onze samen­le­ving, om aller­lei rede­nen een vas­te plek nodig heeft. Bij het ont­wer­pen waren we ons bewust van de waar­den die het bouw­werk straks dient uit te stra­len. Voor de slacht­of­fers van oor­logs­mis­da­den en voor hun fami­lies moet het ICC res­pect, ver­trou­wen en hoop uit­stra­len. Daar­om mag het niet gaan om een ano­niem kan­toor­ge­bouw; het ont­werp moet de moed heb­ben de waar­den en de geloof­waar­dig­heid van het ICC uit te druk­ken”.
Beeld­houw­werk in het duin­land­schap
Bin­nen het archi­tec­ten­bu­reau is niet aan te wij­zen wie nu pre­cies de hoofd­rol speelt bij de tot­stand­ko­ming van het ICC en zijn omge­ving. Het is team­work, waar­bij niet alleen de archi­tec­ten van Sch­midt Ham­mer Las­sen maar ook de opdracht­ge­vers, con­sul­tants op ande­re ter­rei­nen en SLA, de land­schaps­ar­chi­tec­ten, nadruk­ke­lijk betrok­ken waren en zijn.
De filo­so­fie, het con­cept voor de nieuw­bouw van het ICC is sterk beïn­vloed door de loca­tie. Ham­mer: “De bouw­plaats ligt dicht bij de Noord­zee, het nieu­we Straf­hof is geplaatst tus­sen de stad en de natuur, in het rol­len­de duin­land­schap aan de rand van Den Haag-Sche­ve­nin­gen. De gedach­te ach­ter het con­cept is als het ware een beeld­houw­werk van gebou­wen in het land­schap, tot een grens­steen, een ori­ën­ta­tie­punt, dat ener­zijds de auto­ri­teit van het ICC uit­straalt en ander­zijds de men­se­lij­ke maat vast­houdt. Je kunt het bouw­werk als geheel zien als een gol­vend samen­stel van vor­men tegen de hori­zon, her­in­ne­rend aan het duin­land­schap. Het was voor ons van­af het begin dui­de­lijk dat de ver­bin­ding tus­sen het duin­land­schap en de stads­rand inte­res­san­te moge­lijk­he­den zou bie­den. Met dit gebouw, dat een betrek­ke­lijk beschei­den ruim­te­lij­ke aan­spraak doet, geven we het land­schap als het ware terug aan de stad”.
Tui­nen bin­nen en bui­ten
De natuur­lij­ke begroei­ing in het duin­land­schap en beplan­ting rond­om en bin­nen in het gebouw spe­len een hoofd­rol is het ont­werp voor het ICC. “Onze archi­tec­to­ni­sche invals­hoek is de voort­zet­ting van de tui­nen rond­om de gebou­wen in de bega­ne grond, als een bekle­ding van de Hof Toren. Tui­nen zijn altijd aan­we­zig geweest, in alle cul­tu­ren. Daar­om maken we gebruik van bloe­men en plan­ten uit elk van de leden­lan­den van het ICC, zo sym­bo­li­se­ren de tui­nen op de bega­ne grond als een groen ori­ën­ta­tie­punt de een­heid van alle vol­ke­ren, los van nati­o­na­li­teit en nati­o­na­le cul­tuur”.
Meer dan waar ook heeft de lig­ging van de nieu­we loca­tie voor het ICC invloed gehad op de aan­pak en het ont­werp van de archi­tec­ten. Het duin­ge­bied Meij­en­del, op de grens van Den Haag-Sche­ve­nin­gen en Was­se­naar, is een Natu­ra 200 gebied. Dat feit alleen al maak­te het wen­se­lijk, zelfs nood­za­ke­lijk, de een­heid van bebouw­de omge­ving en natuur­ge­bied vast te hou­den. De archi­tec­ten ston­den voor de uit­da­ging de bin­nen­kant van het gebou­wen­com­plex te ver­bin­den met het inter­na­ti­o­na­le col­lec­tief van het ICC, ter­wijl de bui­ten­kant niet alleen ver­bin­ding houdt met het Hol­land­se land­schap, maar ook open staat voor het publiek. Zo is het beeld van de wan­del­pa­den door het duin­ge­bied een bron van inspi­ra­tie geweest voor het con­cept van het bin­nen­plein, de Pla­za.
Het con­cept van de Groe­ne Stad – waar het ICC straks een uit­ne­men­de show­ca­se van zal zijn – is in Den­e­mar­ken onder die naam nog niet bekend. Maar, ver­teld Ham­mer, in Den­e­mar­ken leven wel dege­lijk ver­ge­lijk­ba­re idee­ën en ini­ti­a­tie­ven. “Waar moge­lijk zor­gen wij, bij Sch­midt Ham­mer Las­sen, er altijd voor dat groen een rol speelt in door ons ont­wik­kel­de ste­den­bouw­kun­di­ge plan­nen”.
Duur­zaam­heid hoog op de agen­da
SLA, de Deen­se land­schaps­ar­chi­tec­ten die ook in het ICC-pro­ject een rol spe­len,  werkt al vele jaren met ele­men­ten van natuur, met veel aan­dacht voor bio­di­ver­si­teit en een goe­de leef­om­ge­ving voor men­sen, die­ren en insec­ten. Duur­zaam­heid stond en staat ook bij ont­werp en bouw van het ICC-com­plex hoog op de agen­da. Zoals archi­tect Jan-Paul Koning, seni­or archi­tect bij Sch­midt Ham­mer Las­sen, stelt: “Duur­zaam­heid vind je voor­al ook terug in ele­men­ten die niet direct in het oog sprin­gen, zoals bij­voor­beeld de koud- en hit­te­op­slag. Die voor­zie­ning is de groot­ste in zijn soort in heel Neder­land. Zo is er een hele lijst van voor­zie­nin­gen, geïn­te­greerd in het gebouw en in het gebied erom­heen, van water­be­spa­ren­de wc’s en kra­nen, auto­ma­ti­sche aan­slui­ting van de ver­lich­ting, afhan­ke­lijk van het dag­licht, bio­lo­gisch schoon­hou­den van de vij­ver en, niet te ver­ge­ten, groe­ne daken. Ver­der moe­ten we niet ver­ge­ten dat het gebou­wen­com­plex staat aan de rand van een Natu­ra 2000 zone, in het water­win­ge­bied. Daar­om heb­ben we te maken met strik­te nor­men voor het mate­ri­aal­ge­bruik; ook tij­dens de bouw dient elke lek­ka­ge en bodem­ver­vui­ling te wor­den voor­ko­men”.
Plan­ten spe­len hoe dan ook een belang­rij­ke rol in het ont­werp van het nieu­we ICC. Ieder­een die er werkt of die het Straf­hof bezoekt zal straks de aan­we­zig­heid van plan­ten bin­nen en bui­ten het gebouw onder­gaan. Daar­bij speelt de rela­tie met het duin­land­schap van Meij­en­dell een hoofd­rol; de beplan­ting in en rond­om het com­plex weer­spie­gelt de natuur­lij­ke begroei­ing van de omge­ving. Van­we­ge het kli­maat was het niet moge­lijk plan­ten en bloe­men uit alle in het ICC ver­te­gen­woor­dig­de lan­den te gebrui­ken. Maar men kon wel voor de bevei­li­ging doorn­strui­ken inzet­ten, zodat er geen lelij­ke hoge hek­ken hoe­ven te wor­den neer­ge­zet. Voor het onder­houd van het groen in en rond­om het gebou­wen­com­plex is een plan ont­wor­pen, com­pleet met ver­van­ging van plan­ten wan­neer dat nodig is en met een irri­ga­tie­sys­teem.

Archi­tec­ten­bu­reau  Sch­midt Ham­mer Las­sen heeft de eer­vol­le opdracht voor het ont­werp van het Inter­na­ti­o­na­le Straf­hof onge­twij­feld mede te dan­ken aan zijn ‘groe­ne’ repu­ta­tie. Zo won het bureau in 2013 in Noor­we­gen de Nor­dic Buil­ding Chal­len­ge, met een ont­werp voor de her­in­rich­ting en uit­brei­ding van een kan­toor­ge­bouw van 50.000 vier­kan­te meter in Oslo, met een vol­le­dig nieuw inno­va­tief sys­teem voor ver­la­ging van het ener­gie­ver­bruik en de CO2 uit­stoot. Daar­bij werk­te Sch­midt Ham­mer Las­sen samen met LOOP archi­tec­ten, COWI Den­e­mar­ken, Nor­way Trans­so­lar Ener­gi­tech­nik en Vug­ge til Vug­ge Den­mark. Als dat werk klaar is zal het gebouw geen 50.000 meer 79.000 vier­kan­te meters tel­len en een duur­zaam her­ken­nings­punt zijn voor Oslo: het hoog­ste gebouw van Noor­we­gen en de eer­ste kan­toor­to­ren in Noor­we­gen net natuur­lij­ke lucht­ver­ver­sing”.

 
Hier­on­der nog enke­le foto’s met extra infor­ma­tie, aan­ge­le­verd door archi­tec­ten­bu­reau Sch­midt Ham­mer Las­sen (in het Engels)


 
ICC Permanent Premises Dune Landscape concept 1

Den Haag and the Meij­en­del dune lands­ca­pe

The ICC site is situ­a­ted in the for­mer Alexan­der­ka­zer­ne on the bor­der of the city of The Hague and the Meij­en­del dune lands­ca­pe, an impor­tant water reser­voir and Natu­ra 2000 pro­tec­ted area.
One of the pri­ma­ry and most impro­tant aims of the lands­ca­pe con­cept is to “reu­ni­te” the site with the dune lands­ca­pe and here­by allo­wing the ICC per­ma­nent pre­mi­ses to be situ­a­ted in the uni­que sur­roun­ding of the Meij­en­del lands­ca­pe.
ICC Permanent Premises Dune Landscape concept 2

Secu­ri­ty and lands­ca­pe con­cept

The ICC per­ma­nent pre­mi­ses secu­ri­ty level is extre­me­ly high, due to the natu­re of the cases the court deals with. By inte­gra­ting the secu­ri­ty pre­cau­ti­ons in the gene­ral lands­ca­pe con­cept, the ICC per­ma­nent pre­mi­ses obtains a situ­a­ti­on, whe­re the buil­ding com­plex has a safe and secu­re atmos­p­he­re and the secu­ri­ty mea­su­res are hid­den from public view.
The pri­ma­ry idea is to situ­a­te the com­plex as a cut in the lands­ca­pe, esta­blis­hing an inte­ri­or that rela­tes to the inter­na­ti­o­nal col­lec­ti­vi­ty of the ICC, and an exte­ri­or that entren­ches the ICC to the local dut­ch lands­ca­pe and opens it to the public.
ICC Permanent Premises Dune Landscape concept 3

Sand foot­pa­ths in the dune lands­ca­pe

Even though sol­ving com­plex demands, the basic inspi­ra­ti­on of the lands­ca­pe design is very sim­ple. The ima­ge of sand foot­pa­ths through the dune lands­ca­pe is the under­ly­ing the­me of the design of as well the Pla­za as the par­king are­as.
ICC Permanent Premises Dune Landscape concept 4

Secu­ri­ty, par­king and public spa­ces inte­gra­ted within the dunes

The func­ti­ons of the ICC per­ma­nent pre­mi­ses pla­ces many and com­plex demands upon the sur­roun­dings. The sim­ple and flexi­ble con­cept allows the security‑, traf­fi c and public fun­ti­ons to be inte­gra­ted in the dunes in a way, that makes the gene­ral impres­si­on of the site, expe­rien­ced from adja­cent streets and buil­ding, green and “duny”.
A gene­ral aim is to “mini­mi­ze paving and maxi­mi­ze dunes”.
ICC Permanent Premises Dune Landscape concept 5

The Pla­za area

The aim of the pla­za design is to inte­gra­te the pla­za func­ti­ons in the dune lands­ca­pe.
Seve­r­al access points leads into the dunes, whe­re they mer­ge and lead the visi­tors towards the main entran­ce pavi­li­on. The paved area is mini­mi­zed to cre­a­te as much dune lands­ca­pe as pos­si­ble. In two are­as; in front of the entran­ce pavi­li­on and near the main access point by van Alke­ma­delaan the paths expands to cre­a­te an open spa­ce. By the entran­ce pavi­li­on the spa­ce is meant for arri­val and recep­ti­on of guest. By van Alke­ma­delaan the expan­si­on cre­a­tes a spa­ce for public gatherings, TV trans­mis­si­on, com­me­mo­ra­ti­on and occa­si­o­nal­ly even demon­stra­ti­ons. The aim is to cre­a­te an infor­mal and demo­cra­tic public spa­ce within the dune lands­ca­pe.

Vege­ta­ti­on — Bor­ro­wed from the adja­cent lands­ca­pe

The vege­ta­ti­on in the ICC site is “bor­ro­wed” from the adje­cant Meij­le­den area. Gras­ses and herbs com­ple­men­ted by shrubs and small trees. As time goes by, the vege­ta­ti­on will evol­ve and the dune slo­pes facing north and east will have a diff erent vege­ta­ti­on from the ones facing south and west. The diff erent sun‑, wind- and water con­di­ti­ons in the dune hills will allow some plants to thrive and some to fade, cre­a­ting vari­a­ti­on throug­hout the lands­ca­pe. In this way, the ICC site will be per­cei­ved as a cohe­rent part of Meij­le­den. As the shrubs area a part of the secu­ri­ty con­cept, and thor­ny shrubs in the dunes along the site bor­der repla­ces the fen­ce that is nor­mal­ly requi­red to obtain the neces­sa­ry secu­ri­ty level. By using resi­dent vege­ta­ti­on, the lands­ca­pe will easi­ly beco­me the inha­bi­tat of nati­ve bir­ds and insects. All plants are in line with Natu­ra 2000 gui­de­li­nes.