De Groe­ne Stad in gesprek met Von­del­park-ken­ner Hans Hom­burg
In het ’t Blau­we Thee­huis, een archi­tec­to­nisch hoog­stand­je in het mid­den van het Von­del­park pra­ten we met de man die met recht een ken­ner genoemd kan wor­den van dit Amster­dam­se stads­park. Hans Hom­burg, zelf al 35 jaar wonend rond het park en lief­heb­ber van de flo­ra en fau­na die er te vin­den is, bracht in 2013 een her­zie­ne ver­sie uit van ‘In het Von­del­park’: een door E. Hei­mans en Jac. P. Thijs­se geschre­ven boek­je uit 1901. In dit boek­je nemen de schrij­vers de lezer mee in het park door de sei­zoe­nen heen. We spre­ken met hem over dit omvang­rij­ke pro­ject, de geschie­de­nis en toe­komst van het beken­de stads­park en de manier waar­op hij het park zelf beleeft.
Geen bete­re dok­ter dan de natuur!
‘Wat in de tijd van Hei­mans en Thijs­se speel­de, speelt nu eigen­lijk weer’, ver­telt Hans. ‘Aan het ein­de van de 19^e eeuw was de situ­a­tie in Amster­dam niet al te roos­kleu­rig. De stad was ver­dicht en sme­rig, de rio­len waren nog open. De men­sen, dat wil zeg­gen de rij­ke men­sen die de tijd had­den, had­den behoef­te aan natuur. Het Von­del­park, geo­pend in 1865, voor­zag in die behoef­te. Het leu­ke is dat de rust­ge­ven­de en gezon­de func­tie van stads­par­ken ook nu actu­e­ler dan ooit is.’
Hei­mans en Thijs­se, bei­den onder­wij­zers, von­den dat de natuur – en in het bij­zon­der dit park- bre­der toe­gan­ke­lijk moest wor­den voor het publiek. Met het boek­je ‘In het Von­del­park’, dat zij samen schre­ven en illu­streer­den, laten zij de lezer ken­nis maken met het de helen­de en kal­me­ren­de wer­king van het park. “Geen beter dok­ter dan de natuur, al is het maar een park, was hun stel­ling”, ver­telt Hans.
‘In het Von­del­park’
Hom­burg ver­telt dat hij het boek­je haast toe­val­lig op het spoor kwam: ‘Ik kreeg van een col­le­ga een kopie onder ogen, een oud exem­plaar uit de bieb van het Amster­dams Lyce­um. Ik begon te lezen en werd direct gegre­pen. In het Von­del­park was voor mij echt een open­ba­ring. En omdat ik vond dat dit werk niet ver­lo­ren mocht gaan – er waren geen exem­pla­ren meer ver­krijg­baar- ben ik het boek­je zelf maar over gaan tik­ken.’ Maan­den­lang typ­te Hans trouw de pagina’s van Hei­mans en Thijs­se over op zijn iPad. En, met resul­taat: via zijn web­si­te ‘In het vondelpark.nl’, is nu voor ieder­een (gra­tis!) een iBook, e‑Rea­der- en een PDF ver­sie te down­lo­a­den. Tij­dens het pro­ject werk­te hij hecht samen met de Hei­mans en Thijs­se Stich­ting, waar de rech­ten van het boek­je wor­den beheerd.
Bomen­kaart
Op Hom­burgs web­si­te ‘In het Von­del­park’ is daar­naast ook nog een prach­ti­ge col­lec­tie oude prent­brief­kaar­ten te vin­den, als ook een plat­te­grond van het park en een bomen­kaart, bei­den door hem­zelf gemaakt. Op de bomen­kaart staan bij­na alle boom­soor­ten uit het park opge­te­kend, met naam en plant­jaar erbij.
Een won­der dat er nog zo veel groeit
Als je bedenkt dat het park is aan­ge­legd op veen­grond, is het vol­gens Hans een won­der dat er nog zo veel groeit en bloeit: ‘Het grond­wa­ter staat heel hoog, waar­door veel bomen het moei­lijk heb­ben. Een eik hoort bij­voor­beeld niet thuis in een veen­ge­bied, toch zie je ze in het park her en der staan. Ze pas­sen zich zo goed en zo kwaad aan naar de omstan­dig­he­den.’ Ook is in het ver­le­den gepro­beerd den­nen te plan­ten, maar die ble­ken écht niet aan te slaan. ‘Den­nen in het Von­del­park, dat kun­nen we voor­goed ver­ge­ten’, lacht hij. Toch is er een omvang­rij­ke col­lec­tie bomen te vin­den in het Von­del­park, zo’n 200 ver­schil­len­de (onder)soorten.
Jan David Zocher, de land­schaps­ar­chi­tect, ont­wierp het park samen met zijn zoon Louis Paul. Zij haal­den voor het park bij­zon­de­re bomen uit hun kwe­ke­rij in de omge­ving van Haar­lem. De bomen wer­den per schuit via de Schin­kel aan­ge­le­verd. Helaas zit­ten we nu, vol­gens Hans, in een fase waar­in er veel gekapt wordt in het park: ‘Kap­pen is heus niet zo erg en moet soms zelfs, zolang er maar wel weer nieu­we bomen in de plaats wor­den geplant. En een Chi­nees spreek­woord luidt niet voor niets: “De bes­te dag om een boom te plan­ten was twin­tig jaar gele­den. De op één na bes­te dag is van­daag”. Ik bedoel maar te zeg­gen: bomen die je nu plant, zijn over 50 jaar op hun mooist.’
Toe­komst van het park
Over de toe­komst van het park is al veel gezegd en geschre­ven. Onlangs liet bestuur­der Paul Slet­ten­haar van stads­deel Zuid in een inter­view opte­ke­nen dat hij voor een deel van de hoge onder­houds­kos­ten een beroep doet op wel­ge­stel­de, kapi­taal­krach­ti­ge Amster­dam­mers. Het stads­deel zou de ruim 7 mil­joen euro die het park jaar­lijks kost niet meer in zijn geheel op kun­nen bren­gen. Vol­gens Hans is het een goed idee om Amster­dam­mers mee te laten beta­len aan ‘hun Von­del­park’, maar dan wel op een cre­a­tie­ve en sti­mu­le­ren­de manier. Tegen­woor­dig kan je mee­wer­ken als vrij­wil­li­ger aan het onder­houd van het park en nog mooi­er, je kan een park­bank done­ren met een per­soon­lijk plaat­je erop of een rozen­perk adop­te­ren. Op de web­si­te www.vondelpark.com staan de aan­trek­ke­lij­ke moge­lijk­he­den.
Gevraagd naar zíjn favo­rie­te plek in het park, moet Hans even naden­ken. ‘Het oud­ste stuk van het park, rond­om het beeld van Von­del, is prach­tig. Daar­naast is zowel het Melk­huis als het Pavil­joen Von­del­park (het hui­di­ge Von­del­CS) op een mooie manier opge­knapt. Maar het mooist vind ik mis­schien toch de Koei­en- en de Scha­pen­wei­de, stuk­ken park waar de natuur zijn gang mag gaan. Veel klas­sen komen hier in ver­schil­len­de jaar­ge­tij­den naar­toe om de eco­lo­gi­sche rou­te te wan­de­len met natuur­gid­sen en zo de natuur écht, en op een leu­ke manier te bele­ven. Hele­maal hoe Hei­mans en Thijs­se het gewild zou­den heb­ben. En ach ja, er zijn natuur­lijk zovéél plek­jes die mooi zijn. Het hele park is eigen­lijk een groot bomen­mu­se­um. De Hor­tus zou eigen­lijk jaloers moe­ten zijn!’
Hans vol­gen? Via Twit­ter­ac­count @inhetVondelpark kun je Hans vol­gen op zijn wan­de­lin­gen door het park. Neem voor meer infor­ma­tie ook een kijk­je op de web­si­te www.inhetvondelpark.nl.